‘In alle huizen die ik in mijn leven heb bewoond, vooral in mijn studententijd, liet ik altijd iets onaf. In mijn achterhoofd zat het wellicht vreemde idee dat wanneer een huis helemaal af zou zijn, ik op zoek moest naar een ander huis. Want dan was er niets meer te doen en blijkbaar moet ik altijd iets te doen hebben.’ Dit is een citaat uit een van de mooiste fragmenten van het nieuwe boek van Gerbrand Bakker, Aan mij heb je niks, het vierde deel van Bakkers ‘autobiografische geschriften’ dat verscheen in de serie Privé-domein van de Arbeiderspers.
Tag: Kunst
Hamers en beitels, humor en wijsheid
Mérode-altaarstuk, detail
© via Met Museum
Na het overlijden van mijn vader moet ik steeds denken aan de Mérode-triptiek, waarin Jozef wordt afgebeeld als timmerman. Hoe graag had mijn vader hem aangemoedigd om ook een klauwhamer, blokschaaf en ander gereedschap aan te schaffen.
Een ode aan Gert Verschoor (1936 – 2025).
Ouder worden als ervaring
Rembrandt van Rijn, Oude lezende vrouw, waarschijnlijk de profetes Hanna, 1631
© Rijksmuseum, Amsterdam
‘Geloof me, Kelafos, ik vind het fijn om met heel oude mensen te praten. Ze hebben als eersten een weg genomen die misschien ook wij moeten afleggen. En ik denk eigenlijk dat we van hen kunnen leren hoe die weg is, ongelijk en lastig óf gemakkelijk en vlak. Hoe denk jij hierover?’
Socrates in Plato, Het bestel
Met deze vraag van Socrates als uitgangspunt stuurde filosofe Suzanne Biewinga negen jaar geleden een bericht naar haar lokale krant. Ze hoopte twaalf ouderen te interesseren om mee te doen aan drie filosofische groepsgesprekken, waarin ze met hulp van oude en hedendaagse denkers en wetenschappers wilde onderzoeken hoe mensen oud worden in deze tijd. Immers: nog nooit in de geschiedenis zijn zóveel mensen zó oud geworden.
Lees verder “Ouder worden als ervaring”Eiland
Hij sliep met zijn kleren aan onder twee dekbedden van eendendons. Soms trok hij, al half in slaap, zijn muts tot over zijn oren. Dan moest het buiten wel zo’n twintig graden vriezen en binnen, in de woonkamer waar nu ook zijn bed stond, kwam de temperatuur niet boven het vriespunt uit.
’s Morgens, als het licht begon te worden, of nog eerder, werd hij wakker van het jonge katertje dat zomaar aan was komen lopen. Ruw tongetje dat over zijn oogleden schraapte en aan zijn baard likte. Dan stak hij zijn vingers in de gaten van zijn vingerloze handschoenen, stapte in zijn pantoffels, en liep naar de keuken om het vuur nieuw leven in te blazen. Hout, kooltjes, ketel die begon te zingen, de enige vorm van muziek die hij in dagen hoorde. Een theezakje gaat gemiddeld zeven bekers mee, de hete stoom die het keukenraam beschilderde.
Lees verder “Eiland”Tranen
Eigenlijk moet je ervoor naar Berlijn, maar nu zie ik hem zomaar op het omslag van het decembernummer van Kunstschrift: Johannes de Doper in de wildernis van Geertgen tot Sint Jans. De heilige, gekleed in een bruine pij waarover een warme diepblauwe mantel is geslagen, als een deken, is verzonken in gedachten. Zijn peinzende hoofd rust op zijn knokige hand. Hij friemelt met zijn voeten, zoals Friso Lammertse in Kunstschrift zo mooi observeert. Voeten die een ontroerend beeldrijm vormen met de pootjes van het lam dat hem vergezelt.
Johannes de Doper in de wildernis van Geertgen tot Sint Jans, op het omslag van het decembernummer van Kunstschrift
Lees verder “Tranen”Stad, witte wolk
De tekening wordt in dit nieuwe jaar tien jaar oud: Stad/Witte wolk van de Poolse kunstenaar Zbigniew Biel (Częstochowa, 1957). Krijt op papier, abstracte vormen, verschillende perspectieven. Het is alsof je van bovenaf op een stad kijkt, met zijn grillige geometrische vormen links, ronde vormen rechts, ingetogen chaos. Daarboven zweeft, als rustpunt, een wolk van wit krijt. Of is de wolk zelf ook de stad?
Zbigniew Biel, Miasto/Biała chmura (Stad/Witte wolk)
krijt op papier, 2015
‘Enkel over wit zou je een vuistdik handboek kunnen schrijven’, schreef Anton Valens in Een kniebuiging voor de ezel. En: ‘Aan zijn gebruik van wit herken je de ware schilder.’
Anton Valens en zijn kniebuiging voor de ezel
‘De kunstgeschiedenis is weinig anders dan een lang uitgesponnen wasmachineprogramma. Voorspoelen, temperatuur instellen, inzepen, spoelen (het eigenlijke wassen), naspoelen, centrifugeren en drogen. Schoonheid is een cyclisch proces. Waar het om gaat is je geliefd maken. Dat kun je het beste zo onopvallend mogelijk doen.’
Als je je kerstboom nog niet hebt opgeruimd, leg er dan nog snel dit cadeau onder, voor je geliefde of gewoon voor jezelf. Want Een kniebuiging voor de ezel. Over tekenen en schilderen van Anton Valens is een grappig, mooi en wijs boek over kunst en (een beetje) kunstgeschiedenis.
De veel te vroeg gestorven Valens (1964-2021) publiceerde tijdens zijn leven zeven romans, een achtste boek verscheen postuum. Hij won literaire prijzen en stond op goede longlists. Dat Valens naast schrijver ook beeldend kunstenaar was, opgeleid aan de Rietveldacademie en de Rijksacademie in Amsterdam, is veel minder bekend. Ik las – en herlees – zijn werk graag, maar kende zijn beeldende werk nauwelijks. En ik had er geen idee van dat dubbeltalent Valens zo schitterend over kunst kon schrijven. Een kniebuiging voor de ezel brengt daar nu verandering in: in dit liefdevol gemaakte boek worden Valens’ teksten over kunst en zijn beeldende werk samengebracht.
Lees verder “Anton Valens en zijn kniebuiging voor de ezel”Verschenen en verdwenen
Familieportret van de Trumps, met Elon Musk
© Kai Trump / X
Bij het zien van zijn recente familieportret doe ik toekomstig president Donald Trump graag een aanbeveling – een kunstgreep die schilders al eeuwen voor hem hebben toegepast.
Na de overwinning van Donald Trump wilde ik hier eigenlijk over vanitas-stillevens schrijven, maar toen kwam er ineens een foto voorbij die me op een hele andere gedachte bracht. Al eerder wisten we dat Elon Musk, CEO van Tesla en eigenaar van X, voorheen Twitter, niet meer weg te denken is uit de entourage van de inmiddels gekozen Amerikaanse president. Een duidelijk signaal was dat Musk op een verkiezingsbijeenkomst van Donald Trump (5 oktober 2024 in Butler, Pennsylvania) naast hem op het podium vrolijk op en neer stond te springen.
Lees verder “Verschenen en verdwenen”Zwart, wit
Jacob Coeman, Portret van Pieter Cnoll, Cornelia van Nijenrode, hun dochters en twee tot slaaf gemaakte bedienden, 1665, © Rijksmuseum, Amsterdam
Een nieuwe website over Nederland en Indonesië haalt talloze verhalen uit de schaduw. Ik volgde het spoor van diverse soldaten. Hun achtergrond verschilt, maar ze delen een geschiedenis.
In het Amsterdamse Rijksmuseum hangt in zaal 2.9 een fascinerend schilderij van Jacob Coeman (ca. 1632-1676). Het kwam ineens achter de ballonnen tevoorschijn tijdens de feestelijke lancering van de website Ons Land, waarover straks meer.
Op een fors uitgevallen doek tovert Jacob Coeman een aantal interessante figuren tevoorschijn. Centraal, in het licht, staat de familie Cnoll-van Nijenrode opgesteld.
Lees verder “Zwart, wit”Achter de deur, over de grens
Samuel van Hoogstraten, ‘Gezicht vanuit een gang in een kamer (Les pantoufles)’, ca. 1655-1660
© Musée du Louvre
Vreemder en lastiger dan andere jaren is het om na mijn vakantie het werk weer op te pakken. Terwijl ik na een treinreis door Polen aan mijn bureau zit en mijn laptop open, wervelen het groen van de uitgestrekte heuvels, het geel van de zonnebloemen en het hemelsblauw van de luchten nog door mijn kamer. In mijn oren klinkt nog het ruisen van de rivieren en het slissen van die prachtige Poolse taal, maar boven alles uit die verbaasde uitroep: “Gerdien! Wat doe jij hier?” Argeloos had ik een deur geopend waarachter zich een nieuwe wereld bleek te ontvouwen.
Later, in de trein, moest ik denken aan de doorkijkjes uit de Nederlandse kunst. Johannes Vermeer, Jan Steen, Pieter de Hooch en Samuel van Hoogstraten waren er meesters in: een deur openen voor ons, toeschouwers. We kunnen niet anders dan kijken: op kousenvoeten betreden we onbekende ruimtes en worden we onderdeel van het verhaal dat de schilder er voor ons heeft neergezet.
Mijn lievelingsdoorkijkje is dat fascinerende schilderij van Samuel van Hoogstraten in het Louvre, het Gezicht vanuit een gang in een kamer (Les pantoufles).
Lees verder “Achter de deur, over de grens”








