Het is puur toeval, dat de personen die de laatste jaren het onderwerp zijn geweest van mijn bijzondere belangstelling – proefschrift, tentoonstelling, romans – in 1898 zijn geboren. Ik heb het dan over de Poolse kunstenaar Józef Czapski (1898-1993), Katarzyna Kobro (1898-1951), Karolina Lanckorońska (1898-2002), en Charlotte van Pallandt (1898-1997). Kobro stierf relatief jong aan de gevolgen van een ziekte, Czapski en Van Pallandt leefden bijna een eeuw, Lanckorońska werd 105. Hun wieg stond ergens in Europa en ze waren alle vier van adel. Drie van hen waren kunstenaar, voor Lanckorońska gold dat niet, zij was de eerste vrouw in Polen die professor in de kunstgeschiedenis werd. Behalve Van Pallandt stierven ze in een ander land dan waar ze geboren werden.

Ze hadden geen tijd voor een midlife crisis, ze waren net veertig toen de oorlog uitbrak, ik durf hier wel te zeggen dat Van Pallandt het meeste geluk heeft gehad. Czapski ontsnapte aan de dood in Katyń en kwam in het leger van Generaal Anders terecht, Lanckorońska overleefde Ravensbrück, Kobro’s gezondheid was in 1945 vernietigd, haar huwelijk kapot, een groot deel van haar oeuvre zoek.

Na de oorlog waren ze bijna vijftig. Czapski, Lanckorońska en Van Pallandt begonnen aan een nieuwe fase in hun leven. Tot op hoge leeftijd bleven ze schilderen, schrijven, beeldhouwen. Ik zou alleen Czapski persoonlijk mogen ontmoeten, in zijn atelier in Maisons-Laffitte bij Parijs, in 1990. Dit is zijn zelfportret uit 1973.