De huizen in de Elizaveta iela, Riga, hebben er niets mee te maken dat Katarzyna Kobro hier aan het begin van de vorige eeuw woonde op de nummers 4, 7, en 12. Met Baltische zielen van Jan Brokken (Uitgeverij Atlas, 2010) onder de arm lopen we door haar straat. Het huis op nummer 10A is ontworpen door Michal Eisenstein, de vader van de beroemde filmmaker Sergej, het is over the top Jugendstil, een taart waarvan de slagroom smelt. Als de huisnummers niet zijn veranderd heeft de familie Kobro hiernaast gewoond, achter die met graffiti bespoten deur, de familie die eigenlijk Von Kobro heette maar dat was niet zo’n handige achternaam, zo adellijk, zo Duits. Die graffiti, ik vraag me af of het een kunstvorm was die Katarzyna had kunnen waarderen. Zou het voor haar tot de ‘concrete’ of tot de ‘toevallige’ kunst behoren?

Het werk van Katarzyna Kobro (1898-1951) zag ik voor het eerst in Muzeum Sztuki (Kunstmuseum) in het Poolse Łódź: sculpturen die zo fris, zo licht zijn, dat het wel lijkt alsof ze uit ruimte in plaats van uit materie bestaan. Dat was ook precies haar bedoeling. Ga maar kijken in ons eigen Kröller-Müller Museum, dat een Kobro in de collectie heeft: de Ruimtelijke Compositie no. 4, een ‘unieke kopie’ van het origineel uit 1929. Het is een asymmetrische constructie, opgebouwd uit rechte en gebogen vlakken waarvan de oppervlaktes allemaal deelbaar zijn door het getal 8. Als je er om heen loopt zie je dat je er steeds doorheen kunt kijken: een beeld dat geen massa is, maar een object om de ruimte te ordenen.

We verlaten Riga en rijden via Daugavpils alias Dvinsk waar Mark Rothko alias Marcus Rothkowicz werd geboren naar Vilnius alias Wilno. We doorkruisen een onwaarschijnlijk verlaten merengebied en uitgestrekte bossen. Onwillekeurig moet ik aan Kobro alias Von Kobro denken en aan haar woorden: ‘Een boom heeft een onnauwkeurige en toevallige vorm. Omdat ik streef naar het concrete, hebben bomen geen enkele invloed op mijn werk.’