Ineens waren ze overal: eieren. Het begon met berichten in de media die meldden dat bepaalde supermarkten alleen nog witte eieren zouden verkopen. Hennen die witte eieren leggen hebben minder voer nodig, minder grondstoffen dus, en daardoor een lagere milieu-impact. Een paar dagen nadat ik dit ongezellige bericht had gelezen, liep ik in Warschau over de markt.
Vandaag is het precies 80 jaar geleden dat het ‘Zigeunertransport’ vanuit Westerbork naar Auschwitz vertrok. Volgende week, op zondag 26 mei, wordt dit herdacht tijdens de Nationale Herdenking Vervolging Sinti & Roma op het voormalige kampterrein van kamp Westerbork. De herdenking begint om 13:30 met een stille tocht. Bij het organiseren van de herdenking werd intensief samengewerkt met de Sinti en Roma gemeenschap. Zij vormen het hart van de herdenking.
Ineens lijkt alles deze dagen over herinnering te gaan. Vandaag bevond ik me in het gezelschap van zo’n tweehonderd oorlogsoverlevenden en hun nabestaanden die hun herinneringen al meer dan twintig jaar delen met schoolkinderen, samen gaven ze de laatste twee decennia zo’n twintigduizend gastlessen, ze deelden hun herinneringen met naar schatting een half miljoen leerlingen.
Maar wat betekent dat, herinnering? Moeten onze herinneringen één op één gelijk zijn aan de historische feiten? Of is het de taak van een museum, een historicus of een docent om de historische waarheid te vertellen en mogen wij dan onze eigen herinneringen creëren als die ons helpen ons verleden te verwerken? En hoe delen we die met de ander? En op welke manier vervormen onze herinneringen zich als we hetzelfde verhaal iedere keer weer vertellen, memoires lezen van anderen die dezelfde of vergelijkbare gebeurtenissen hebben meegemaakt, of films bekijken waarin we onszelf herkennen?
Dat waren de vragen van vandaag. Maar het waren ook de vragen van gisteren, toen ik me ineens in het sprookjesachtige papieren theater van Frits Grimmelikhuizen bevond. Lees verder “Herinneringen in november”
In Goudzand van Konstantin Paustovski zijn een paar mooie korte verhalen opgenomen, waaronder het verhaal Sneeuw. Goede beginzin: ‘Nauwelijks een maand nadat Tatjana Petrovna bij hem een onderkomen had gevonden, stierf de oude Potapov.’ De jonge weduwe Tatjana blijft alleen achter met haar dochter Vanja en een oud kindermeisje. De winter is al vergevorderd als er brieven voor de oude Potapov worden bezorgd. Lang kan Tatjana haar nieuwsgierigheid niet bedwingen. Op een zekere nacht, terwijl de grijze kater (‘Archip’) ligt te snurken op de divan, steekt ze een kaars aan en begint de brieven te lezen. Lees verder “Over het stelen van een ziel”
Als ik op weg naar Assen Radio 4 aanzet, schalt plotseling het Requiem voor een kleine Polka van Henryk Górecki door de auto. Ik heb de cd thuis maar beluister hem nooit – de muziek kruipt teveel onder mijn huid. En dat gebeurt nu ook, kippenvel staat op mijn armen. Wat is dat toch, dat schoonheid je bij de lurven grijpt op momenten dat je er niet op verdacht bent? Lees verder “De betovering van Rosa Loy”
Het is echt waar: er was eens een man die op de Heenweg woonde. Hoe graag hij ook zou willen, hij vond nooit ergens rust, hij moest overal naartoe, altijd ergens heen.
De Terugweg, hij had er ooit wel eens van gehoord, maar hij had geen idee hoe hij daar zou moeten komen.
Het is echt waar, er was eens een man die in Zutphen zijn inspiratie vond. De torenspits van de Sint Jan was zijn pen, het water uit de IJssel was zijn inkt, het door de paddenstoelenman geleverde eekhoorntjesbrood gebruikte hij als papier en verhalen waaiden hem toe uit het gebeier van de klokken van de Walburgiskerk. Lees verder “Kikkers”
Het is echt waar, er was eens een vrouw die in het Dom Kereta woonde, het Keret House. Het smalste huis van Warschau stond op hoge benen, net als zijzelf. Niet dat dat iets te betekenen had. Ze was geen type dat met haar hoofd in de wolken liep. Liever dan naar de toekomst te kijken, bewoog ze zich naar het verleden. Ik heb haar pas nog gezien, jij misschien ook? Op de hoek van de Chłodna- en de Żelaznastraat waren ze met de riolering bezig, af en toe hoorde ik de stratenmakers naar haar schreeuwen omdat ze in een kuil was gekropen en daar God weet wat aan het zoeken was. Ze kwam naar boven met een paar kapotte tegels, ik geloof dat ze mosgroen waren, is dat nu zo bijzonder? Lees verder “Sprookje over de vrouw die in het Keret House woonde”
Ik schrik van de bel, zo laat op de avond, al ben ik blij dat ze zich eindelijk melden. Dankzij de camera kan ik net hun puntmutsen zien met de pompons. Ze moeten op elkaars schouders zijn gaan staan om bij de bel te kunnen. Voor ik het weet zeulen ze een heel klein kratje bier de trap op en stellen zich aan me voor: Sjoeni, Ze’efrani, After en Salzmann, de vier kabouters uit het verhaal ‘Sjoeni’ van Etgar Keret. Ze hebben allevier een zonnebrilletje op. Lees verder “Keret House (8, slot) – Sjoeni en de anderen”
Wat mij betreft is het bewijs geleverd: een goede architect kan een complete woning van 14 vierkante meter ontwerpen waarin je geen last hebt van claustrofobie. Als je het Keret House binnenkomt – via de ingang aan een ruime parkeerplaats, met vuilcontainers en een frutje doorvermoeide alcoholisten – leidt een metalen trap je meteen naar boven. Bovenaan de trap een luik: je bent op de eerste verdieping. Recht voor je: de salon (2 m2) compleet met tafel en twee stoelen. Meteen daarachter: de keuken (2 m2) met elektrische kookplaat en koelkast. En daarachter: de douche-toiletcombinatie (2m2). Achterom kijken, snel het luik dichtdoen voordat je van de trap afvalt. Lees verder “Keret House (2) Sjoeni”