Ik ben onder de indruk van de projecten die de andere artists in residence, mijn voorgangers hier in het Keret House, hebben bedacht. Op het bureau (aan het voeteneinde van mijn bed, zie ook mijn voorgaande blog), ligt een boekje waarin de projecten uit 2013 beschreven zijn. Door de daglichtlampen die de gevelreclame op de hiernaastgelegen flat beschijnen en meteen ook het Keret House meepakken, kan ik het ’s nachts moeiteloos lezen. Alle kunstenaars en schrijvers hielden zich min of meer aan het jaarthema: Filling the Void. Welke leegtes heeft het getto van Warschau achtergelaten? En is het mogelijk om die leegtes op te vullen, en hoe dan, of waarmee? Iedereen heeft hier een ander antwoord op geformuleerd.
De Amerikaanse fotograaf Chuck Fishman maakte in 1975 een reportage die leidde tot het boek Polish Jews: the Final Chapter. In 2013 keerde hij terug naar Polen om daar te ontdekken dat hij in een compleet andere wereld was terechtgekomen – en fotografeerde hij de renaissance van het Joodse leven in Polen.
Roy Talmon en Noa Biran (Israël) gingen op zoek naar de ruïnes die nog steeds in het voormalige getto vinden zijn, twee minuten hiervandaan bijvoorbeeld. Als architecten dachten ze eerst aan een ruimtelijke invulling van de lege plekken in deze wijk, om te ontdekken dat de culturele en spirituele leegte die hier is achtergebleven misschien nog wel veel groter is. Ze ontwikkelden de installatie Enlightment, waarbij ze tijdens Chanoeka menorah’s met brandende kaarsen neerzetten voor de ramen van de verlaten huizen.
En dan Irad Ben Isaak (ook uit Israël). De leegte in Warschau, zo schrijft hij, is niet in te vullen. Maar wat hij wel kan doen, is de taal die hier ooit door honderdduizenden werd gesproken, het Jiddisj, gebruiken. En dat is wat hij deed. Hij kwam naar het Keret House, ging aan het bureau zitten waar ik nu ook zit te schrijven, en schreef alles op waar hij aan dacht, in die hier verdwenen taal, het Jiddisj.