Vandaag is het precies 80 jaar geleden dat het ‘Zigeunertransport’ vanuit Westerbork naar Auschwitz vertrok. Volgende week, op zondag 26 mei, wordt dit herdacht tijdens de Nationale Herdenking Vervolging Sinti & Roma op het voormalige kampterrein van kamp Westerbork. De herdenking begint om 13:30 met een stille tocht. Bij het organiseren van de herdenking werd intensief samengewerkt met de Sinti en Roma gemeenschap. Zij vormen het hart van de herdenking.

Drie dagen nadat het ‘Zigeunertransport’ was vertrokken, op 22 mei 1944, kwamen de gedeporteerde Sinti en Roma in Auschwitz-Birkenau aan waar ze werden ondergebracht in een speciaal ‘Zigeunerlager’. Eind juli 1944 werd dit ontruimd. De Sinti en Roma die nog konden werken, werden overgebracht naar andere kampen. De achterblijvers werden vermoord. Van de 245 uit kamp Westerbork weggevoerde Sinti en Roma overleefden slechts 31 de oorlog. De Holocaust van de Sinti en Roma wordt de Porajmos genoemd.

In Warschau kocht ik een prachtig prentenboek met sprookjes van de Roma. Poëtische verhalen over betoverde kistjes, de schepping van de wereld, en waarom er mensen zijn met lichte haren. Het boek werd samengesteld door Jerzy Ficowski, die in de jaren vijftig enkele jaren met een groep Roma rondtrok in Midden Europa. Hij vertaalde ook poëzie van de Roma-dichteres Papusza in het Pools. Ficowski schreef een standaardwerk over de geschiedenis van de Roma in Polen.

Ter nagedachtenis aan de Porajmos vertaalde ik vandaag het kortste sprookje uit het boek. De illustraties zijn van Wiesław Szumiński. Het boek verscheen bij uitgeverij Pograniczne in Sejny.

Heel kort sprookje

Er was eens een boer die op een dag zijn ossen voor de ploeg bond. En toen de ossen waren ingespannen, dreef hij ze het veld in om te ploegen. Op het veld ploegden ze uit een stukje aarde een kistje met een ijzeren dekseltje tevoorschijn. De boer tilde het dekseltje van het kistje dat hij in de aarde had gevonden op, en daar sprong plotseling een haas uit tevoorschijn die het veld in rende. De haas had een heel klein kort staartje. En omdat dat staartje zo kort was, moet dit sprookje ook kort zijn. Als de haas een langer staartje had gehad, zou dit sprookje zeker ook langer zijn, maar

een klein staartje had het haasje
en dus stop ik met dit kleine sprookje

Jerzy Ficowski, Gałązka z drzewa słońca. Baśnie cygańskie, Uitgeverij Pograniczne, 2024, met illustraties van Wiesław Szumiński

(c) Afbeeldingen in deze tekst: Wiesław Szumiński